Шупашкар районӗнчи Ӑстакасси ялӗ ҫывӑхӗнчи вӑрманта кӑмпаҫӑсем эмел купи тупнине ӗнер Чӑваш халӑх сайчӗ .Тӗлӗнмелле эмел купи вырӑнне паян Чӑваш Енӗн Сывлӑх сыхлав министерствин специалисчӗсем ҫитсе тӗрӗсленӗ.
Ҫак ведомствӑн сайтӗнче ҫырнӑ тӑрӑх, вӑрманта пӗр производителӗн икӗ йышши эмелне тупнӑ. «Ун чухлӗ эмел пульницӑсенче те, фармацевтсен склачӗсенче упранма пултарайман», — пӗлтернӗ Сывлӑх сыхлав министерствин пурлӑхпа ресурс пайӗн пуҫлӑхӗ Наталья Маслова вырӑна тухса тӗрӗсленӗ хыҫҫӑн.
Вӑрманта эмел сапаланнине халӗ республикӑн прокуратури те тӗрӗслет, шалти ӗҫсен пайӗн специалисчӗсем те ку фактпа ӗҫлеҫҫӗ. Эмел купине вырӑнти Ҫӗньял ял администрацийӗ хӑйӗн вӑйӗпе тасатать.
Кӑмпаҫӑсем вӑрманта эмел купине тупнӑ. Эмелсем срокран тухнӑ. Ку ҫынсене чӑннипех те тӗлӗнтернӗ.
Ку Шупашкар районӗнче пулнӑ. Ӑстакасси ялӗ ҫывӑхӗнчи вӑрманта эмелсен купине кӑмпаҫӑсем асӑрханӑ. Вӗсен йышӗнче «Новопассит», «Бисопролол-Тева» пулнӑ. Пӗрин срокӗ – 2011, теприн 2013 ҫулта тухнӑ.
Кӑмпаҫӑсем пӑшӑрханса ӳкнӗ. Ара, ял ҫумрах, унта вара ачасем пур. Тата инҫех мар ӗнесем ҫӳреҫҫӗ. Эмелсем ҫырмара выртаҫҫӗ, унти шыв вара ялти юханшыва юхса кӗрет.
ЧР Ҫутҫанталӑк министерстви эмелсен купине тӗрӗслеме шантарнӑ.
Шупашкар районӗнчи Станьял ялӗ ҫывӑхӗнче вырнаҫнӑ Чемен картинче ӗнер Пӗтӗм Раҫҫей шайӗнчи Ҫимӗк уявне ирттерчӗҫ. Тепӗр май ӑна Хравути пуххи теҫҫӗ. Ҫӗнӗрен чертсе тӑратнӑ уяв кӑҫал иккӗмӗш хут иртрӗ. Уяв ячӗ хравути (ыхра вути) курӑк ятӗнчен пулнӑ.
Хравути пуххине сумлӑ хӑнасем, инҫетрен килнисем ҫитнӗччӗ. Вӗсем хушшинче — Культура министрӗн ҫумӗ Вячеслав Оринов, Вӑрман-Ҫӗктер ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ Олег Ерманов, Шупашкар районӗн пуҫлӑхӗ тата ыттисем пулчӗҫ.
Хравути пуххи пуҫланас умӗн вырӑнти таврапӗлӳ музейне уҫрӗҫ. Унта Таврапӗлӳҫӗсен пӗрлӗхӗн ертӳҫи Сергей Сорокин паллаштарчӗ.
Уяв кӑсӑклӑ та савӑнӑҫлӑ иртрӗ. Халӑх кунта Раҫҫейӗн чылай регионӗсенчен хӑнасем пухӑнчӗ — Якутинчен те Мускавран та, тата ытти тӑрӑхсенчен те пулчӗҫ. Уяв йӗркелӳҫисем пире пӗлтернӗ тӑрӑх хӑнасем ҫавӑн пекех Майамирен, Швейцарирен те ҫитнӗ.
Вӑрман-Ҫӗктер ял тӑрӑхне кӗрекен кашни ял хӑйӗн кӗтесне йӗркеленӗ, апат-ҫимӗҫне хатӗрленӗ. Вӗсен ӗҫме-ҫимипе ятарлӑ комисси паллашрӗ, кашни ял кӗтесне хак парса тухрӗ. Кашни 15 ял хӑйӗн кӗтесне хӑйне евӗр йӗркеленӗ. Сӗтеллисем апат-ҫимӗҫпе пуянччӗ, тӗрлӗ йӑла-йӗркесемпе паллаштарчӗҫ.
Паян пирӗн республикӑра ӗне сӑвакансен тата выльӑха искусствӑлла майпа пӗтӗлентерекенсен конкурсӗ пуҫланнӑ. Ӑмӑртӑва хутшӑнакансене хальхинче Шупашкар районӗнчи «Ольдеевская» агрофирмӑра пухнӑ. Икӗ куна тӑсӑлакан конкурса Республика кунне халалланӑ.
Хӑйсен ӗҫӗнчи професси ӑсталӑхне кӑтартакан конкурсра тупӑшма 19 техник-осеменатор тата ӗнене машинӑпа сӑвакан 23 оператор пырса ҫитнӗ. Конкурса пуҫличчен вӗсене Шупашкар районӗсем культурӑпа ҫывӑхлатма шут тытнӑ — Кӳкеҫре вырнаҫнӑ «Бичурин тата хальхи самана» музея илсе кайнӑ.
Шупашкар районӗнчи Типнерте ҫуралнӑ, Китай культурине тӗпчесе сумлӑ тухӑҫ ученӑйӗ ята тивӗҫнӗ Никита Бичурин манах пурнӑҫӗпе пултарулӑхӗпе ҫеҫ мар, тӑван халӑхӑмӑрӑн ытти пуянлӑхӗпе те паллаштарать музей. Сандр Пикл художникӑн «Тӗнче пуҫланса кайни» тата «Ӗмӗрсен сакки» ӗҫӗсемпе те ял хуҫалӑх ӗҫченӗсем кӑсӑклансах паллашнӑ.
Ҫӗртме уйӑхӗн 25-мӗшӗнче Шупашкар районӗнче «Хравути поххи — 2017» Пӗтӗм Раҫҫейри Ҫимӗк иртмелле. Ӑна Чӑваш Республикин Культура, наци ӗҫӗсен тата архив ӗҫӗсен министерстви, «Трактор тӑвакансен культура центрӗ» республикӑри халӑх пултарулӑх центрӗ, Чӑваш Енри таврапӗлӳҫӗсен пӗрлешӗвӗ, Шупашкар районӗнчи Вӑрман Ҫӗктер ял тӑрӑхӗ, К.В. Иванов ячӗллӗ историпе культурологи тӗпчевӗсен фончӗ йӗркелеҫҫӗ.
Хравутин пуххине Шупашкар районӗнче тата вӑл тӑрӑхалли ялсенче пурӑнакан аслӑрах ҫулхи ҫынсем аван астӑваҫҫӗ. Кӑҫалхи уява пыракансене ирхи вунӑ сехетре регистрацилеме тытӑнаҫҫӗ, Ҫимӗк 11 сехетре пуҫланать. Уява Раҫҫейӗн тӗрлӗ регионӗнчен килсе ҫитмелле. Уявра юрӑ-ташӑ, спорт ӑмӑртӑвӗсем пулмалла.
Ял хуҫалӑх тӗллевӗллӗ ҫӗрсене Чӑваш Енре хресчентен муниципалитет аллине куҫараҫҫӗ. Кунта сӑмах туртса илни пирки пымасть. Усӑ курман ҫӗр пайӗсене муниципалитет харпӑрлӑхне куҫарса вӗсене ырӑ алла — ҫӗре юратса ун ҫинче ӗҫлеме хатӗррисене — параҫҫӗ.
Паян Чӑваш Енӗн Ял хуҫалӑх министерствинче видеоҫыхӑну мелӗпе ирттернӗ канашлура та ҫак ыйтӑва хускатнӑ. Унта ЧР ял хуҫалӑх министрӗ Сергей Артамонов тата ЧР Юстици тата пурлӑх хутшӑнӑвӗсен министрӗ Наталья Тимофеева хутшӑннӑ. Вӗсен мунициаплитетсен пуҫлӑхӗсемпе канашланӑ.
Усӑ курман ҫӗр пайӗсене республикӑра 200 пин гектара яхӑн шута илнӗ, вӗсенчен 97 процентне муниципалитетсен харпӑрлӑхне регистрациленӗ. Канаш, Етӗрне, Элӗк, Тӑвай, Шӑмӑршӑ, Елчӗк. Куславкка, Комсомольски, Пӑрачкав, Шупашкар районӗсенче вӗсене регистрацилесе пӗтернӗ. Хӗрлӗ Чутай тата Красноармейски районӗсенче ку енӗпе вӑрахӑн тимлеҫҫӗ.
Кӑҫалхи ҫӗртме уйӑхӗн 25-мӗшӗнче Шупашкар районӗнчи Станъялти почта историйӗн музейне, вӑл М7 трассӑн 630-мӗш ҫухрӑмӗнче вырнаҫнӑ, уҫӗҫ.
Асӑннӑ районти «Тӑван Ен» хаҫатра пӗлтернӗ тӑрӑх, «хальхи вӑхӑтра 200 тӑваткал метр лаптӑклӑ музей ҫуртӗнче витринӑсем тата хатӗр-хӗтӗр вырнаҫтарнӑ. Кунсӑр пуҫне 8 экспозици конструкцийӗ: почта станцийӗ, тимӗрҫӗ, сӑра лаҫҫисем, хурал башни, платник эртелӗ, тӑм савӑт ӑсталӑхӗ, суту-илӳ лавкки, пир-авӑр мастерскойӗ йӗркеленӗ».
Музейри экспонатсене Шӑмӑршӑ районӗнчен, Буинскран ярса панӑ иккен. Станьял тӑрӑхӗнчи Владимир Деревьев музея кивӗ пукансем, шкапсем, патефон панӑ.
«Чӑваш керем» проекта Сергей Сорокин ятлӑ хастар пурнӑҫа кӗртме тӗллев лартнӑ. Унта «Чемен карти» этнокомплекс, сӑвар-пӑлхар-чӑваш культурин этнографи музейӗ, Ҫӗпӗр тракчӗн тата Стан Ял почта станцийӗн музейӗ, «Сувар» хӑна ҫурчӗн комплексӗ тата кӗрет.
Шупашкар районӗнчи Апаш ҫывӑхӗнчи пӗвере акӑшсем пурӑнаҫҫӗ. Тӳрех палӑртар: ку кайӑка Хӗрлӗ кӗнекене кӗртнӗ. Вӗсене тытма юрамасть. Куншӑн уголовлӑ майпа явап тыттараҫҫӗ.
Ытти районта пурӑнакан ҫынсем те акӑшсене курма килеҫҫӗ. Вырӑнти халӑх каланӑ тӑрӑх, ҫак кайӑксем ку пӗвене темиҫе ҫул килеҫҫӗ ӗнтӗ. Анчах кӑҫалхи пек йышлӑн килни ку таранччен пулман.
Светлана Федорова каланӑ тӑрӑх, иртнӗ ҫулсенче 5-6 акӑш килнӗ. Кӑҫал вара вӗсем саккӑрӑн. Ял халӑхӗн акӑшсене пӑлхантарасран асӑрханать. Хӑнасене те шӑпрах пулма ыйтаҫҫӗ.
Атӑл леш енче ЧР ШӖМӗ ҫумӗнчи общество канашӗн ларӑвӗ иртнӗ. Унта йӗрке хуралӗ енӗпе тӑрӑшакан студентсен отрячӗсене йӗркелесси пирки калаҫнӑ. Полицейскисен шухӑшӗпе, ку пирӗн регионта преступленисен йышне чакарма пулӑшать.
Лару ҫӗртме уйӑхӗн 2-мӗшӗнче иртнӗ. Полици полковникӗ Марат Семенов палӑртнӑ тӑрӑх, общество йӗркине сыхлас енӗпе дружинӑсем йӗркелени — паянхи кун ҫивӗч ыйту. Ку преступленисен йышне те пӗчӗклетме пулӑшать.
Марат Семенов ҫакна тӗслӗхсемпе ҫирӗплетнӗ. Вӑл Шупашкар районӗнче халӑх дружини эрех-сӑра саккунсӑр майпа сутнӑ тӗслӗхе тупса палӑртни пирки аса илнӗ. Тепӗр тесен, ку студентсене ҫӗнӗлӗхсемпе паллашма, пӗлӳ шайне ӳстерме пулӑшать. Ҫапла майпа шалти ӗҫчен органӗсем валли кадр резервӗ хатӗрлес ӗҫ те йӗркеленсе пырать.
Общество канашӗн пайташӗсем ку сӗнӗве ырласа йышӑннӑ. Кунашкал отрядсене ҫӗнӗ вӗренӳ ҫулӗ пуҫланнӑ тӗле йӗркелесшӗн.
Районсенче пулакан «Акатуй» ӗҫпе юрӑ, спорт уявӗ кӑҫал ҫӗртме уйӑхӗн 10-мӗшӗнче пуҫланать. Ҫав кун вӑл 15 районта уяв кӗрлӗ. Тепӗр кунне Елчӗкпе Патӑрьел районӗсенче иртӗ. Ҫӗртмен 17-мӗшӗнче Сӗнтӗрвӑрри тата Шупашкар районӗсенче уявлӗҫ. Пӑрачкав районӗнче вӑл Республика кунӗнче, ҫӗртмен 24-мӗшӗнче, иртӗ. Ҫӗрпӳ районӗнче утӑ уйӑхӗн 7-мӗшӗнче Тихвин ярмӑрккипе пӗрле уявлӗҫ.
Михаил Игнатьев Элтепер Акатуй тӗрлӗ халӑхӑн йӑли-йӗркине пӑхӑнса пыма, туслӑн ӗҫлесе пурӑнма вӗрентет тесе хакланӑ. Сӑмах май. Уяв мероприятийӗсене паян Правительствӑн планеркинче тишкернӗ. Республика ертӳҫи наци тумӗсем ҫак уявӑн тӗп атрибучӗ тесе палӑртнӑ. Акатуйсемпе Сапантуйсене вӑл наци культурине упракан уявсем тесе ырланӑ.
-5.7 °C